Zaterdag 28 september werd in het Château de Hodbomont in het Belgische Theux een “salon” met zo’n 25 uitgenodigde gasten gehouden met als thema “de vrije wil”.
Het idee van een salon gaat terug op de Parijse salons van de 18e eeuw. Tijdens de hoogtijdagen van de Verlichting organiseerden dames van stand intellectuele en artistieke bijeenkomsten die bezocht werden door filosofen, dichters, schrijvers, musici van velerlei pluimage die zich verzadigden en laafden aan wat er voorgeschoteld werd aan voeding voor lijf en ziel. Deze salons hebben invloed gehad op de ideeën die geleid hebben tot de Amerikaanse en Franse revoluties. Je trof er gasten als Benjamin Franklin, Voltaire, Rousseau, Diderot, grote namen uit de geschiedenis, want die lieden maakten de geschiedenis. Napoleon verbande de salons van Madame de Staël uit Parijs, want hij wist hoe gevaarlijk ze waren. Madame ging gewoon door in haar ballingschap in het Zwitserse Coppet.
De spiksplinternieuw gestichte universiteit mag zich niet universiteit noemen. Ze mag zich ook niet “Nova Academia” noemen. Ze heeft ook geen vergunning voor het organiseren van openbare evenementen. Een aangekondigd concert, waarvoor de hele buurtschap was uitgenodigd, werd afgelast op bevel van de plaatselijke burgervaders en vooral -de burgermoeders (aangezien de “bourgmestre” van Theux best wel een geschikte peer is). Er wordt van alle kanten op geschoten. Het lijkt alsof het initiatief kapot moet, en daar worden allerlei middelen voor ingezet. Je krijgt de indruk dat het goede de aartsvijand van het middelmatige is.
Vandaar dat de eigenaren van het kasteel, Paul Frijters en Erika Turkstra, jonge en oudere mensen op persoonlijke titel uitnodigen voor hun intellectuele feestjes bij hen thuis. Het voordeel is dat de genodigden zich vrij kunnen uiten zonder te hoeven vrezen door de donkere machten van de meningsdiscipline opgepakt te worden. Geen camera’s, geen journaille.
En ofschoon er zich een flink aantal libertariërs onder de genodigden bevonden heb je weinig over dit event gehoord en voel je je misschien “vergeten”. En jawel, je hebt wat gemist, evenveel als de medewerkers van de staatsveiligheidsdiensten. Eindelijk een event waar tot de essentie werd gegaan. Een negental sprekers-voortrekkers in een intellectbehoeftig gezelschap van 25 personen, elk met een eigen overtuiging en inzicht over wat de vrije wil is; wat heb je eraan en hoe werkt het. Van Augustijnse opvattingen, de verhouding tot God en het Kwaad, tot de vrije wil bevestigd door de kwantummechanica, uitgelegd door Pierre Capel. Het werd voor een toehoorder aannemelijk dat het verbreken van de symmetrie, dat ruimte en tijd laat ontstaan, door een wilsbeschikking kan gebeuren. Het geïncarneerde Logos. De tijdloosheid van informatie als negatieve entropie en de mens als informatie-genererende machines. Dick Ahles legde de relatie met AI. Machines die zelf denken en een bewustzijn kunnen ontwikkelen. Wie zal hun God zijn? Hun Schepper? De mens als God van de machine? Een toehoorder: God beware dat machines goddeloos worden!
Tjeerd Andringa belichtte het belang van de academische vrijheid voor de ontwikkeling van het persoonlijk wereldbeeld. We bespraken de politieke implicaties van de vrije wil, van de collectieve wil in het Marxisme (Kees van der Pijl) tot de individuele vrije wil in het Libertarisme (Hendrik-Jan Rogge). De beïnvloeding van de vrije wil door de opkomst van de technocratie en de informatierevolutie (Bernard Legros) en de reactie daarop. De parallel met Karl Marx, die destijds reageerde op effecten van de industriële revolutie. En hoe kijkt Generatie Z naar “de vrije wil”? Bonne Cato legde verslag van haar onderzoek onder tijdgenoten.
Deze salons gaan door, dankzij mensen die zich niet laten muilkorven. Mensen die vrij zijn om échte wetenschap te bedrijven. Die hun nieuwsgierigheid niet beperken tot de “wetenschap” van de subsidieverstrekkers. Zulke bijeenkomsten dragen de kiem in zich van een intellectuele omwenteling. Daarom zal de volgende salon over het totalitarisme in de Westerse samenlevingen gaan.
De salon over de vrije wil zal worden gedocumenteerd. Geïnteresseerden kunnen zich bij de Redactie of bij N*va Acad*mia melden.
Dichter-filosoof Martijn Benders had voor de gelegenheid een gedicht gemaakt, dat ik hier, als afsluiting van dit beknopt verslagje mag citeren.
| De Overtreffende Trap Waarom spreekt men, in de taal van de vrije wil, nooit over de overtreffende trap? Want wat is een vrijere wil? Wat zou de vrijste wil zijn? Een vrijwillige wil? Een wil vrijwillig van ook het vrijwillige? Een wil die zichzelf opheft? Zonder plicht, zonder dwang, een wil die niet eens hoeft te willen —zichzelf bevrijdt van het willen zelf? Indianen spreken niet over een wil, maar over ‘oogmerk’. Niet de keuze, maar de richting van de ziel, zonder dwang of strijd, gericht zonder grenzen. Misschien, is dat de vrijste vorm— enkel stilte, zonder overtreffende trap. |