De Telegraaf schetste vorige week een ontluisterend beeld van de sfeer tussen de coalitiepartijen. NSC-leider Pieter Omtzigt zou de ene na de andere emotionele uitbarsting hebben en ‘huilend en schreeuwend’ het coalitieoverleg over de prinsjesdagbegroting hebben verlaten. Ook over de andere leiders zijn er klachten, stelt het Algemeen Dagblad. BBB-leider Caroline van der Plas zou dingen niet begrijpen, VVD-leider Dilan Yesilgöz zou haar partij niet in de hand hebben en PVV-leider Geert Wilders zou zo achterdochtig zijn dat zijn bewindslieden nul vrijheid hebben.
Het is maar de vraag of de coalitie de kerst haalt. In dit artikel wil ik een andere invalshoek belichten. Die van het machtsdenken. Meestal is dat een goede verklaring voor wat er in Den Haag plaats vindt. Dat zou nu ook kunnen gelden.
Bij het machtsdenken ga je ervan uit dat macht de belangrijkste motivatie is van politieke partijen. Vanuit dit oogpunt is een coalitie waarbij alle coalitiepartners verliezen bij een kabinetscrisis het stabielste. Want bij een crisis verliest men macht.
De IPSOS peiling van 30 juli hierboven laat zien dat NSC en VVD ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen uit 2023 op verlies staan, BBB min of meer neutraal is en de PVV op een kleine winst staat. Dit zou betekenen dat alleen de PVV er belang bij heeft om nieuwe verkiezingen te houden. Het laten klappen van een kabinet heeft echter ook electorale gevolgen.
Analyse belangrijke politici
De rol van persoonlijkheden speelt echter ook mee. Het is mijn mening dat Yeşilgöz nog onvoldoende gerijpt is. Ook Caroline van der Plas haalt bij lange na niet het niveau van een Rutte. (ik beoordeel Rutte hier als politicus die in staat is een kabinet te leiden, niet vanuit moreel oogpunt). Pieter Omtzigt is duidelijk door het ijs aan het zakken. Huilend en schreeuwend weglopend bij overleggen. Het is te verwachten dat een “functie elders” door zijn partijleden zal worden voorbereid. De enige die het spel voldoende lijkt te beheersen is Geert Wilders. Voor het verkrijgen van macht is hij heel ver gegaan met het opgeven van standpunten. Zo erg dat dit kabinet mogelijk als Rutte V de geschiedenisboeken in gaat.
Scenario’s
Geert Wilders acht ik voldoende bekwaam om succesvol te manipuleren. Als hij nieuwe verkiezingen wenst dan kan hij na al het verraad aan de standpunten van zijn partij de stekker er beter niet zelf uittrekken. Hij heeft teveel idealen opgegeven. Er blijft dan niets anders over dan bijvoorbeeld Yeşilgöz zo te manipuleren dat zij de coalitie opblaast. Dit beschadigt dan waarschijnlijk meteen zijn grootste concurrent. De VVD.
Er is ook het scenario dat Pieter Omtzigt overspannen thuis gaat bijkomen, of dat hij door de partij wordt ontheven. Pieter Omtzigt kan de coalitie opblazen, echter, gaat de partij dat laten gebeuren? Zonder Omtzigt stelt de partij niet zoveel voor, maar een labiele persoon als Pieter aan de top is ook geen garantie voor macht.
(Noot van de redactie: Dit artikel is reeds op 9 september geschreven en intussen is bekend dat Omtzigt het inderdaad rustiger aan is gaan doen)
Als Caroline de coalitie opblaast dan verliest ze volgens mij veel steun. Dan gaan de proteststemmers naar de PVV.
De VVD is door Wilders verslagen en komt niet zo snel terug. De VVD kan waarschijnlijk beter even afwachten tot de kiezer in de gaten krijgt dat zelfs van de verwaterde doelen van de PVV in de praktijk vrij weinig terecht zal komen (dit is een tamelijk waarschijnlijk scenario).
Conclusie
Niemand kan voorspellen of het kabinet al dan niet de kerst haalt. Als je er echter ervan uit gaat dat de partijen in Den Haag vooral streven naar macht dan is het vrij waarschijnlijk dat ze nog wel even met elkaar doorgaan.
Door Ratio